Watching the river flow

17.05.2025 – 21.06.2025

Czy rzeka może przestać istnieć? Czy może to że płynie, mija, jest w ruchu to paradoksalna podstawa jej trwania, historii, którą każdy z nas nosi w sobie na różny sposób…

„Nie mam pojęcia kiedy następuje ten moment-uznania rzeki za swoją. Być może dopełnia się on na tej samej zasadzie, na jakiej ptaki uznają za rodzica pierwszy poruszający się w zasięgu wzroku kształt… ale równie dobrze może to być sprawa całkiem dorosłego przywiązania, sprawiającego, że widok rzeki (z okna pokoju lub w trakcie spaceru) staje się niezbędny, kojący i terapeutyczny. Sądzę, że w jakimś nie do końca poznanym procesie, taka własna rzeka zakorzenia nas w sobie, jej nurt tajemniczo zlewa się z nurtem naszych myśli.”

Olga Tokarczuk

Rzeka to element krajobrazu, który łączy i zarazem dzieli. Łączy przeszłość z teraźniejszością, indywidualne losy z kolektywnymi historiami, przyrodę z kulturą, jednocześnie bywa rzeką graniczną dzielącą kraje z ich historią, kulturą, tożsamością. Rzeka w pojęciu geograficznym kształtuje krajobraz.

Jej nurt jest w ciągłym ruchu, rzeka to bowiem życie, zmiana, proces. To w końcu nie tylko fizyczna forma, rzeka od zawsze odczytywana była w kontekście filozoficznym i egzystencjalnym min. jako metafora emocji, życiowych procesów, które się odbywają w sposób ciągły i nieuchronny. Jest odniesieniem dla nieustającego przepływu czasu, ale także dla pamięci, która nieustannie przekształca naszą rzeczywistość.

Przywołany na początku esej Olgi Tokarczuk, odwołuje się do wspomnień o rzece Odrze i powstał w reakcji na pierwsza tragedię, która dotknęła Odrę z powodów zmian klimatycznych w 2022 roku. Dziś tym bardziej trudno pisać i mówić o rzekach nie odnosząc się do aktualnych przemian klimatycznych. 2024 to zdecydowanie rok w którym w Polsce uwaga opinii publicznej skierowana była w stronę tematu rzek przynajmniej dwukrotnie: Ich sytuacja, szczególnie Wisły i rzek na Dolnym Śląsku, ulegała dramatycznym zmianom pod wpływem zmian klimatycznych, które wpłynęły na ich stan, w tym na poziom wód. W lecie Wisła osiągnęła najniższy poziom wód w historii, co miało poważne konsekwencje dla ekosystemu rzeki i lokalnych społeczności. Zaledwie kilka miesięcy po kryzysie związanym z wysychaniem Wisły, południowo-zachodnia część Polski, w tym Dolny Śląsk, zmagała się z zupełnie innym problemem: powodziami. W 2024 roku, pod wpływem intensywnych opadów deszczu, które były wynikiem zmian klimatycznych i zwiększonej zmienności pogodowej, Dolny Śląsk stanął w obliczu katastrofalnych powodzi.

W kontekście tej wystawy, rzeka jawi się nie tylko jako geograficzna forma zamieniona językiem malarskim w pejzaż, ale przede wszystkim metafora — żywy symbol naszych interakcji ze światem, z naturą i z samymi sobą. Artystki i artyści, których prace prezentujemy na wystawie temat rzeki traktują niezwykle osobiście, jednocześnie wskazując na jego obecny kryzys, który stanowi jedno z największych wyzwań współczesnej cywilizacji. Rzeka, która może być metaforą życia, jest więc również żywym organizmem, który potrzebuje naszej ochrony. Rzeka staje się nowym symbolem, który przypomina nam o przemianach które stawiają przed nami nowe wyzwania.

Ida Smakosz-Hankiewicz

Prezentowane na wystawie

Obrazy

Ekspozycja